|
| Najważniejsze księgi liturgiczne |
Mszał - Księga liturgiczna zawierająca stałe modlitwy wykorzystywane przez kapłana podczas odprawiania mszy świętej.
Lekcjonarz - Księga zawierająca fragmenty Pisma św. odczytywane podczas sprawowania Mszy św. Są one zebrane w formie czytań i podzielone na dni roku liturgicznego.
Ewangeliarz - Księga taka jak lekcjonarz, najcześciej z ozdobną okładką, zawierająca tylko fragmenty odczytywane podczas Ewangelii.
Modlitwa Powszechna - księga zawierająca prośby i wezwania w różnych intencjach na poszczególne dni roku liturgicznego.
Alba - biała szata o długich, dość szerokich rękawach, sięgająca do kostek, wywodząca się ze starożytnej tuniki. Alba zakładana jest przez księży katolickich pod ornatem.
Humerał - lniana chusta koloru białego, którą kapłan okrywa szyję.
Cingulum - sznur służący do ściągania alby w pasie.
Stuła - wąska długa szarfa, zakładana przez kapłana na albę. Stuła oznacza władzę kapłańską.
Ornat - ozdobna szata wierzchnia, zakładana przez kapłana do sprawowania mszy świętej.
Kapa - ozdobna szata wierzchnia używana przez kapłana podczas nabożeństw eucharystycznych i procesji oraz w przypadku udzielania sakramentów poza mszą świętą.
Komża - krótsza od alby szata liturgiczna, zawsze koloru białego.
Kielich - naczynie, w którym odbywa się konsekracja wina podczas Mszy św. Składa się z szerokiej podstawy, trzonu i kubka.
Patena - wklęsły talerzyk przykrywający kielich. Na patenie kładzie się Hostię, która podczas mszy świętej przemieniona zostaje w ciało Pana Jezusa.
Patena - w znaczeniu drugim oznacza metalową tackę trzymaną przez ministranta usługującego w czasie rozdawania Komunii Św.
Puszka - naczynie w kształcie wielkiego kielicha, służy do przechowywania Najświętszego Sakramentu w Tabernakulum.
Monstrancja - okazałe naczynie z cennego metalu, zwykle pozłacane. Oparta na obszernej podstawie monstrancja ma kształt słońca lub gwiazdy, otoczonej promieniami. W monstrancji wystawia się Najświętszy Sakrament podczas nabożeństwa lub procesji.
Kustodia - naczynie przeznaczone do przechowywania w Tabernakulum Hostii przeznaczonej do adoracji.
Relikwiarz - Naczynie służące do przechowywania relikwii świętego.
Pacyfikał - odmiana relikwiarza. Naczynie metalowe, zbliżone kształtem do monstrancji lub krzyża. Zawiera w środku za szkłem relikwie, które się daje wiernym do ucałowania.
Trybularz (kadzielnica) - naczynie służące do okadzania (w czasie liturgii znajdują się w nim na rozżarzone węgielki, na które sypie się kadzidło).
Łódka - naczynie do noszenia kadzidła, mające kształt łódki. Kadzidło składa się zwykle z jałowca, bursztynu, żywicy i wonnych korzeni. Woń kadzidła, wznosząca się ku górze, oznacza modlitwy wiernych, które powinny się unosić przed tron Boży.
Vasculum - małe naczynie ze szkła lub metalu, ustawione obok tabernakulum i wypełnione wodą, którą kapłan obmywa niekiedy palce przed i po udzieleniu Komunii św.
Kociołek z wodą święconą - Naczynie z rączką w którym znajduje się woda święcona, używane wraz z kropidłem w czasie obrzędu poświęcenia.
Ampułki - małe dzbanuszki szklane lub metalowe na wino i wodę do Mszy św.
Lawaterz - dzbanuszek i miseczka, służąca do obmywania rąk kapłana podczas Mszy św.
Służba ministrancka
Ministrant lub minister (łac. ministro, -are; -avi; -atum - służyć, posługiwać, pomagać) – w katolicyzmie: osoba posługująca przy celebracji Mszy oraz przy sprawowaniu pozostałych sakramentów i sakramentaliów (np. błogosławieństwa, pogrzeby, oraz nabożeństw). Ministranci są wiernymi świeckimi. Po okresie próbnym są uroczyście przyjmowani do grona Służby Liturgicznej poprzez błogosławieństwo do tej funkcji.
Stroje ministrantów są różnorodne, lecz powinny być zatwierdzone przez biskupa. Wzorem, przewidzianym przez księgi liturgiczne jest alba, lub komża włożona na sutanelę.
Krajowe Duszpasterstwo Służby Liturgicznej dzieli formację na następujące stopnie i funkcje:
-
kandydat - nie nosi jeszcze komży lecz szarfę, ale uczy się w tym czasie posługiwania do mszy, odpowiedzi mszalnych itp., ten okres próby trwa zazwyczaj rok; czasem stopień kandydacki bywa dzielony na dwa stopnie:
-
aspirant - pierwsze 3 miesiące okresu kandydackiego - przyszli ministranci podczas liturgii nie wkładają jeszcze komży;
-
kandydat - okres 9-miesięczny po uroczystym przyjęciu do grona kandydatów; kandydaci podczas liturgii noszą komżę.
-
choralista (ministrant) - daje wiernym sygnały do przyjęcia odpowiednich postaw ciała za pomocą kołatek, dzwonków i gongów;
-
ministrant światła (inaczej ceroferariusz; łac. niosący świecznik) - opiekuje się świecami, posługuje do nich;
-
ministrant księgi pełni funkcje:
-
ministranta krzyża (inaczej krucyferariusz łac. crux: krzyż oraz ferre: nieść - niosący krzyż) - nosi krzyż podczas procesji i drogi krzyżowej;
-
ministranta księgi (inaczej librysta lub manduktor; z łac. liber - księga) - dba o księgi liturgiczne, przygotowuje je przed celebracją liturgiczną; może posługiwać celebransowi przy mszale;
-
ministrant ołtarza może pełnić następujące funkcje:
-
lektor - ministrant Słowa Bożego - osoba po specjalnym kursie trwającym zazwyczaj rok; proklamuje Słowo Boże (czytania z wyjątkiem Ewangelii) oraz odczytuje wezwania Modlitwy Powszechnej; może, za zgodą celebransa odczytać lub zaśpiewać psalm.
-
psałterzysta - wykonuje psalmy, zazwyczaj jest ministrantem Słowa Bożego posiadającym uzdolnienia muzyczne;
-
kantor - intonuje pieśni, dba o oprawę muzyczną liturgii i zaangażowanie wiernych w śpiew, ta funkcja rzadko już występuje w Polsce i jest często mylona z psałterzystą. Kantor zazwyczaj jest ministrantem Słowa Bożego posiadającym wykształcenie muzyczne;
-
ceremoniarz - mistrz ceremonii - osoba po specjalnym kursie trwającym zazwyczaj rok; jego zadaniem jest koordynowanie działań pozostałych ministrantów; jest odpowiedzialny za prawidłowy przebieg liturgii, przeprowadza próby z ministrantami, musi być zaznajomiony z przepisami liturgicznymi;
-
animator liturgiczny - jest starszym ministrantem (zazwyczaj powyżej 16 lat) lub osobą dorosłą, na ogół po specjalnym kursie; opiekuje się grupą ministrantów.
Oczywiście, ministrant może wykonywać zadania przewidziane dla stopni niższych, oraz, gdy nabył już stosowne umiejętności, te przewidziane dla stopni wyższych. Stopnie ministranckie (ministrant krzyża, księgi) mogą zanikać, w zależności od parafii.
Można wyróżnić także inne funkcje:
W Polsce od 1994 funkcje ministrantów mogą pełnić również kobiety, jeśli w danej diecezji zezwolił na to ordynariusz. Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała 15 marca 1994 List ogólny do przewodniczących Konferencji Biskupów na temat posługi świeckich w liturgii, zgodnie z którym poszczególni biskupi mogą w swoich diecezjach zezwolić na posługę przy ołtarzu także kobietom. Warunkiem takiego zezwolenia są "prawdziwe potrzeby parafii i dobro wiernych".
Hymn ministrantów:
Króluj nam, Chryste, zawsze i wszędzie.
To nasze rycerskie hasło.
Ono nas zawsze prowadzić będzie,
I świecić jak słońce jasno.
Naprzód przebojem, młodzi rycerze,
Do walki z grzechem swej duszy.
Wodzem nam Jezus w Hostii ukryty,
Z Nim w bój nasz zastęp wyruszy.
Pójdziemy naprzód, naprzód radośnie,
Podnosząc w górę swe czoła.
Przed nami życie rozkwita w wiośnie.
Odważnie, bo Jezus woła.
Zawołanie:
Króluj nam Chryste Zawsze i wszędzie
Modlitwa ministrantów przed Mszą Św.:
Kapłan: Wspomożenie nasze w imieniu Pana.
Ministrant: Który stworzył niebo i ziemię.
Oto za chwilę przystąpię
Do Ołtarza Bożego,
do Boga, który rozwesela młodość moją.
Do świętej przystępuję służby.
Chcę ją dobrze pełnić.
Proszę Cię, Panie Jezu, o łaskę skupienia,
by myśli moje były przy Tobie,
by oczy moje były zwrócone na ołtarz,
a serce moje oddane tylko Tobie. Amen.
Modlitwa ministrantów po Mszy Św.:
Boże, którego dobroć powołała mnie do Twej (świętej) służby,
spraw, bym uświęcony uczestnictwem w Twych tajemnicach
przez dzień dzisiejszy i całe me życie
szedł tylko drogą zbawienia.
Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Służba lektorska
Lektor - chrześcijanin powołany do funkcji czytania Słowa Bożego w zgromadzeniu liturgicznym. W Kościele Katolickim odczytuje lekcje z Pisma Świętego. (nie zaś Ewangelię); może w braku diakona czy też kantora zapowiadać wezwania modlitwy powszechnej, a także wykonać psalm responsoryjny. W czasie procesji na wejście, gdy nie ma diakona, może także wnieść Księgę Ewangelii (Ewangeliarz).
Niekiedy, zważywszy na okoliczności, dopuszcza się możliwość sprawowania tych czynności podczas liturgii przez świeckich, niebędących ustanowionymi do tego przez władzę kościelną. Wówczas lektorom powierza się troskę o prawidłowe przygotowanie tych osób.
Historia:
Pierwsze informacje o zinstytuowanym lektoracie pochodzą z pierwszych wieków chrześcijaństwa. Już w 251 roku papież Korneliusz wymienia istniejące w Kościele Rzymskim grupy duchownych, wśród których są także lektorzy. Istnienie tego urzędu w starożytności potwierdzają Tertulian i św. Cyprian.
W pierwszych wiekach lektorat był stopniem wejściowym do stanu duchownego, od piątego stulecia wprowadzenie do duchowieństwa następowało z przyjęciem tonsury. Początkowo lektorzy zdobywali stosowną wiedzę oraz umiejętności przez praktykę, ale już w 527 roku hiszpański synod w Toledo polecił, żeby lektorów uczyć i wychowywać w domu biskupa. Z czasem zadanie kształcenia młodych duchownych przeszło na proboszczów, co dało początek szkołom parafialnym.
W Kościele obrządku łacińskiego do 1972 roku lektorat był drugim z czterech niższych święceń duchownych (ostiariat, lektorat, egzorcystat i akolitat), udzielanym kandydatowi do kapłaństwa w czasie formacji seminaryjnej. 15 sierpnia 1972 r. papież Paweł VI w dekrecie Ministeria Quedam zniósł w Kościele łacińskim święcenia niższe oraz subdiakonat, ustanawiając jednocześnie posługi lektora i akolity, przewidziane dla świeckich.
Grupy, w których stale sprawuje się Mszę świętą według Mszału Piusa V (np. Bractwo świętego Piotra) nadal praktykują udzielanie święceń według dawnej tradycji. Podobnie w Kościołach Wschodnich lektorat jest do dziś stopniem święceń niższych (chirotesją).
Współcześnie:
Ustanowionymi lektorami są zazwyczaj klerycy na III roku formacji seminaryjnej, a także ustanowieni przez biskupa mężczyźni żyjący w świecie. Lektor musi mieć odpowiednie przygotowanie. Czyta Słowo Boże, a poza liturgią przygotowuje innych do pełnienia tej funkcji. Poza mszą świętą może, w imieniu Kościoła: przewodniczyć nabożeństwom (np. różaniec w kościele, gorzkie żale, majowe, czerwcowe, itp.), błogosławić pokarmy w Wielką Sobotę i maszyny rolnicze, oraz (jeśli tak ustanowi biskup diecezjalny) dokonać chrześcijańskiego pogrzebu (stacja w domu zmarłego i na cmentarzu).
Posługa lektora jest zarezerwowana dla mężczyzn. Udziela jej biskup lub przełożony zgromadzenia zakonnego, odmawiając nad kandydatem stosowną modlitwę z Pontyfikału i wręczając kandydatowi księgę Pisma Świętego.
Kanon 1035 Kodeksu Prawa Kanonicznego wymaga, by kandydat do święceń diakonatu przez co najmniej pół roku pełnił posługę lektora i akolity.
Strojem liturgicznym ustanowionego lektora jest alba (gdy jej krój tego wymaga, przepasana na biodrach cingulum - sznurem i uzupełniona przez humerał, który zasłania strój wokół szyi).
Stopień formacji ministranta (Ministrant Słowa Bożego)
Odczytywanie słowa Bożego w liturgii powierza się także odpowiednio przygotowanym ministrantom, jednakże, jak czytamy w Instrukcji Episkopatu Polski w sprawie udzielania posługi lektora i akolity świeckim mężczyznom z dnia 2 X 2007 r., w pkt 10. czytamy: "Należy odróżnić praktykę błogosławienia młodych chłopców do czytania słowa Bożego od posługi lektora. Nie otrzymują oni posługi lektoratu, lecz błogosławieństwo do spełnienia funkcji czytania słowa Bożego w podczas liturgii."
Kurs lektorski dla ministrantów jest organizowany w Polsce przez diecezjalnych i dekanalnych duszpasterzy służby liturgicznej, i trwa zazwyczaj około roku. Obejmuje wykłady z podstaw liturgiki, biblistyki i teologii, a także warsztaty z fonetyki i śpiewu. Kończy się udzieleniem przez kapłana błogosławieństwa do pełnienia funkcji lektora, odczytanego z Agendy liturgicznej oraz wręczeniem księgi Pisma Świętego-nie zawsze się to stosuje ze względów materialnych.
Podobny kurs może (a nawet jest to wskazane, gdy funkcja lektora jest jej powierzona na dłuższy czas) odbyć także kobieta.
Biskupi, mając prawo zaadaptowania szat liturgicznych do lokalnych potrzeb, w niektórych diecezjach w Polsce wyrazili zgodę, by ustanowieni lektorzy, niebędący alumnami seminarium, jak i pobłogosławieni do funkcji lektora ministranci, nosili na albie tzw. krzyż lektorski.
Funkcja w liturgii
Lektorem nazywamy ponadto każdego z wiernych, który wykonuje podczas Mszy świętej funkcje przewidziane dla lektora.
Prawo Kościelne dopuszcza, by w razie potrzeby, czytania mszalne wykonywali także wierni, którzy nie zostali ustanowieni lektorami, ani nie ukończyli Kursu Lektorskiego. Nie wymaga się od nich używania szat liturgicznych.
Źródło - Wikipedia
|
